قلعه پرتغالی ها
از مکان های دیدنی و گردشگری ایران می توان جزیره ی قشم را نام برد. تور قشم دیدنی های بسیاری دارد که یکی از آن ها قلعه پرتغالی ها ست. قلعه پرتغالی ها در سال ۱۵۰۷ میلادی به فرمان ” آلفونسو آلبرکرک ” دریانورد پرتغالی در ضلع شمالی جزیره قشم و در ساحل دریای خلیج فارس احداث شد.
این قلعه از زمان استعماری پرتغال بر برخی بنادر و جزایر جنوبی ایران باقی مانده است که قلعه هایی مستحکم به منظور حفاظت و امنیت نظامیان در برابر حملات و شورش های احتمالی بندرنشینان ایرانی ساخته شد. در واقع در زمانی که آلبوکرک، جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف کرده و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت، تسلط پرتغالی ها بر این آبراه مهم دریایی ۱۱۰ سال طول کشید.
به طور کلی در این زمان پرتغالی ها شروع به ساخت دژها و بناهایی پرداختند که دژهای هرمز ، قشم و لارک هم متعلق به این دوره بوده است. پس از این دوره در سال ۱۶۲۳ میلادی، قلعه پرتغالی ها به همراه سایر پایگاه ها در خلیج فارس و در زمان صفوی این قلعه به تصرف سرداران صفوی در آمد و این آبراهه ارزشمند به دست ایرانیان رسید.
از زمان نیمچه استعماری پرتغالی ها بر برخی جزایر و بنادر جنوبی ایران آثاری جز چند قلعه تاریخی باقی نمانده است؛ قلعه هایی مستحکم که برای حفاظت از نظامیان پرتغالی در برابر شورش احتمالی بندرنشینان ایرانی ساخته شده بود. قلعه پرتغالی ها در وسعتی در حدود 2 هزار متر مربع که با سنگ های آهکی و گچی آغشته با ملات ساروج محلی ساخته شده است و این بنا طی یک قرن چندین بار مستحکم شده است.
بعد از تشکیل امپراتوری عثمانی و تصرف قسطنطنیه (استانبول) در سال ۴۵۳ توسط ترکان و از بین رفتن مسیر تجاری جاده ابریشم، روابط تجاری بین آسیا و اروپا با مشکل مواجه شد. از سوی دیگر رقابت بین تجار ونیزی و دیگر اروپاییان بر سر کالاهای گرانقیمت شرق، اروپاییان را به فکر یافتن راه های جدید تجاری در مناطق شرقی انداخت که منجر به آغاز دور جدیدی از استعمار در کشور های مسلمان به ویژه ایران و هند شد. در طول قرن پانزدهم پرتغالی ها بیش از همه برای در دست گرفتن این تجارت مهم تلاش کردند. از این رو ناوگان های متعددی را به همراه دریانوردانی چون «واسکو دوگوما» «بارتولو مئو دیاس» «پرودی کویلیان» برای شناسایی این مناطق به شرق و سواحل جنوبی آفریقا، جنوب هند و عربستان فرستادند.
قلعه پرتغالی ها دارای چهاربرج در چهارگوشه و بازوهایی بلند است که توپ و منجنیق ها برروی پهنای آن قرار دارد. یکی از کاربردهای این قلعه بهره بردن از آن به عنوان یک انبار بزرگ است که جای نگهداری مهمات و اسلحه می باشد که در زمان های ضروری به سایر دژها مهمات می رسانده است. به طور کلی قلعه ی پرتغالی ها یک قلعه تدارکاتی بوده است که راه ارتباطی برای رساندن تدارکات و خدمات به قلعه مرکزی قشم بود.
به طور کلی قلعه پرتغالی ها در بیشتر سواحل حاشیه دریای خلیج فارس وجود دارد، از جمله بندر قشم، عمان، کنگ، رأس الخیمه، جزیره هرمز، و سایر نقاط. بیشتر این قلعه ها در پلانی چهار ضلعی و نامنظم با دیوارهایی با قطر حدود سه متر و نیم و برج و باروهایی در ارتفاع 12 متری که در چهارگوشه ی قلعه هاست. این قلعه ها یاد آور حضور استعمارگان در جنوب ایران است که با توجه به آثاری که وجود دارد در حدود 110 سال پیش پرتغالی ها بر تجارت دریایی این منطقه مسلط بودند و این دوره از سال ۱۵۱۴ تا ۱۶۲۳ میلادی به طول انجامید. سپاهیان شاه عباس به رهبری امام قلی خان و به کمک نیروهای انگلیسی، پرتغالی ها را از جزیره هرمز که مقر اصلی آنها بود، بیرون کردند و پرچم آنان را از فراز این جزیره به زیر کشیدند.
این قلعه شامل بخش های مختلفی است از جمله آب انبار بزرگ، انبارهای اسلحه، اتاقهای سرباز خانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی و تالار است. این قلعه ها همچنین کلیسایی با دو ردیف ستون سنگی دایره ای شکل که قوس های زیبا از سنگ های مرجانی تراش خورده است و سبب شده که این بنا به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی قشم به شمار می آید.
این قلعه در سال 78 توسط احسان یغمایی از زیر خاک بیرون آورده شد و این باستان شناس تا بهار سال 79 در این منطقه به کاوش پرداخت. پس از این زمان در آبان 87 در محدوده 500 متری قلعه پرتغالی ها، تونلی قدیمی متصل به این قلعه در پی حفاری در جزیره قشم است.
تونلی که به قلعه پرتغالی ها متصل می شود و راه فرار این تونل تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه کیلومتر است و به عنوان راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و همچنین مکان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است.
گفته می شود که تونل مذکور براساس برخی روایات از قلعه پرتغالی ها در شهر قشم تا غارهای خربس (در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر قشم) نیز ادامه دارد.
در حال حاضر و بعد از گذشت ۳۸۹ سال بقایای قلعه های پرتغالی ها در برخی سواحل و جزایر جنوبی کشور قرار دارد و به عنوان جاذبه ی تاریخی و توریستی شناخته می شود و همواره گردشگرانی که به قشم سفر می کنند بازدید از ای بنای تاریخی را در برنامه خودشان قرار می دهند.
